Sowa czy skowronek? Wstajesz, skoro świt i ochoczo zabierasz się do pracy czy lepiej nie budzić Cię przed południem? To, jaki masz chronotyp, wpływa nie tylko na to, kiedy lepiej śpisz, ale też na całe Twoje życie. Poznaj kilka ciekawych faktów na temat wpływu chronotypu na nasze codzienne funkcjonowanie.
- Choć powszechnie uważa się, że istnieją dwa chronotypy– skowronek i sowa, to ostatnio naukowcy dochodzą do wniosku, że jest ich więcej. Jedna z teorii (dr Breus) mówi o 4 chronotypach: delfinie, lwie, niedźwiedziu i wilku. Ich szerszy opis możesz znaleźć na naszym blogu o materacach we wpisie o chronotypach. Oczywiście, w praktyce trudno znaleźć 100% sowę czy skowronka. Większość z nas znajduje się gdzieś na kontinuum pomiędzy tymi dwoma granicznymi wartościami.
- Od tego, czy jesteś w swojej szczytowej formie, zależy to, czy będziesz podejmować racjonalne albo emocjonalne decyzje. Podczas eksperymentu przeprowadzonego w Appalachian State University zauważono, że studenci o chronotypie skowronka podejmowali najmniej ryzykowne i najbardziej racjonalne decyzje rano. A Ci o chronotypie sowy – popołudniem.
- Chronotyp jest zapisany w genach. Konkretnie w genie o nazwie Długa sekwencja nukleotydów w tym genie czyni z nas skowronki, które świetnie funkcjonują w dzień. Krótka – sowy, lepiej radzące sobie popołudniami i potrzebujące nieco mniej snu.
- Jeśli nie wiesz, jakim jesteś chronotypem, możesz przeprowadzić test. Poza kilkoma dostępnymi online (i niezbyt rzetelnymi) testami do badania chronotypów stworzono też kilka profesjonalnych skal służących do pomiaru. Najpopularniejsze to: Circadian Type Inventory (Folkard 1987), Morningness–eveningness questionnaire (Olov Östberg, 1976) i Composite Scale of Morningness (Smith, 1989).
- Zaburzenia chronotypu są skorelowane ze wskaźnikiem wagi BMI. Oznacza to, że jeśli funkcjonujemy wbrew temu, jak działa nasze ciało, możemy mieć problemy z nadwagą bądź niedowagą.
- Chronotyp może wpływać na to, czy będziesz postępował etycznie w pracy i życiu. Sowy są bardziej skłonne do „nagięcia” swoich zasad rankiem, a skowronki wieczorem. Wydaje się, że ma to sporo wspólnego z łatwiejszym uleganiem emocjom i obniżeniu poziomu kontroli na własnych zachowaniem.[i]
- Mimo obiegowej opinii, że lepiej być skowronkiem, badania wykazują, że to sowy dłużej zachowują przytomność umysłu i choć później zaczynają dzień, to są w stanie pracować więcej godzin niż skowronki (badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Liege).
- Zmiana chronotypu jest praktycznie niemożliwa. Próba przestawienia sowy na skowronka często kończy się pojawieniem się tzw. zespołu opóźnionej fazy snu (Delayed Sleep Phase Syndrome, DSPS). Zaburzenie to wywołuje chroniczne zmęczenie i spadek zadowolenia z życia. W sytuacji ekstremalnej może prowadzić do pojawienia się depresji.
- Niezależnie od chronotypu dla większości osób najmniej produktywne godziny w pracy to czas „po lunchu”, czyli godziny 13-15. Aż 20% osób nie jest w stanie w tym czasie pracować efektywnie.
- Sowy i skowronki (czy jeśli ktoś woli: wilki, niedźwiedzie, delfiny i lwy) różnią się nie tylko długością genu PER3, ale również strukturą mózgu. Niemieccy naukowcy z Uniwersytetu w Aaachen przeprowadzili badanie aktywności mózgu u skowronków, sów i osób będących pomiędzy tymi dwoma krańcami spectrum i odkryli, że mają one nieco odmienną strukturę mózgu. Sowy wykazywały mniejszą integrację istoty białej w niektórych obszarach tego organu. Jest to o tyle niepokojące, że mniejsza gęstość istot białej jest związana z większym ryzykiem pojawienia się depresji. Nie do końca wiadomo, czy to bycie sową wpływa na zmniejszenie integralności istoty białej, czy może to, że sowę zmusza się do życia jak skowronek, co wpływa na jej rozbicie. Wiadomo jednak, że sowy faktycznie częściej cierpią na depresję, napady obżarstwa i skłonności do uzależnień. Z drugiej strony są bardziej odporne i dłużej zachowują przytomność umysłu.
[i] Sunita Sah, https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2014/07/22/science-were-more-likely-to-lie-and-cheat-when-were-tired/?utm_term=.6c3cc4a119ec