Zaburzenia snu dotykają (w zależności od źródła danych) od 25-50% Polaków. Leki na sen (zwłaszcza te, sprzedawane bez recepty) stanowią spory odsetek wszystkich leków OTC sprzedawanych w Polsce. Jakie są najczęstsze przyczyny bezsenności?
Według badań 1 aż 10-15 % osób w całej populacji spełnia kryteria bezsenności przewlekłej. Nie wszystkie te osoby cierpią na zaburzenia zdrowotne wywołujące bezsenność. Niekiedy winowajcami są stres, brak aktywności fizycznej, zła higiena snu. Przyjrzyjmy się najczęstszym przyczynom bezsenności. Kiedy można sobie z nią poradzić samemu, a kiedy trzeba koniecznie iść do lekarza.
1. Problemy somatyczne
Duża część problemów z zasypianiem to choroby somatyczne (wg. badań wykonanych w USA aż 93% osób z zaburzeniami zasypiania cierpi na różnego rodzaju dolegliwości somatyczne bądź psychiczne 2). Najczęściej przyczyną somatycznych powodów zaburzeń snu są dolegliwości bólowe (zwłaszcza bóle kręgosłupa, stawów i migreny), cukrzyca, choroba niedokrwienna serca, POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc) i reumatoidalne zapalenie stawów.
2. Problemy psychologiczne
Głównie nerwice i depresje, które prowadzą do rozstroju układu nerwowego. W takim przypadku (tak jak i przy chorobach somatycznych) bezsenność jest objawem innego problemu. Na zaburzenia snu wpływa też stres odczuwany podczas dnia. Po ciężkim dniu koniecznie trzeba się zrelaksować i wyciszyć, zanim udamy się na spoczynek.
3. Zaburzenia rytmu okołodobowego
Związane są z łatwa możliwością przedłużania doby za pomocą sztucznego oświetlenia. Sprzyjają im praca zmianowa, nieregularny tryb życia czy spędzanie dużej ilości czasu przy komputerze.
Zespół opóźnionej fazy snu, to aż około 7% chorych na bezsenność 3. Jest wywołany późnym chodzeniem spać (po 2 w nocy), które przekształca się w nawyk. Dopóki taka osoba może rano spać do woli, wszystko jest w porządku. Jeśli jednak praca czy inne obowiązki zmuszą ją do wczesnego wstawania, będzie niedosypiać a wieczorem, nawet jeśli położy się wcześniej spać, nie będzie mogła zasnąć. Leczenie tego problemu najczęściej polega na ścisłym przestrzeganiu godzin snu i aktywności oraz poprawie higieny snu.
Po 60 roku życia pojawia się u niektórych zespół przyspieszonej fazy snu -osoby te chodzą spać wcześnie (mówi się, że „z kurami”), ale za to wstają nawet o 3 – 4 w nocy. Z reguły nie rodzi to żadnych problemów zdrowotnych dla takiej osoby, a jedynie przeszkadza domownikom.
4. Brak aktywności fizycznej w ciągu dnia
Za problemy z zasypianiem odpowiadać może również brak wystarczającej dawki ruchu w ciągu dnia (hipokinezja). Osoby pracujące na siedząco, które nie uprawiają żadnego sportu, a do pracy i sklepu jadą samochodem, mogą mieć trudności z zasypianiem oraz zachowaniem ciągłości snu. Co ciekawe, za bezsenność może również odpowiadać nadmierny wysiłek fizyczny, zwłaszcza przed snem (tzw. bezsenność potreningowa). Obie przyczyny zaburzeń snu łatwo usunąć samemu poprzez zwiększenie aktywności fizycznej bądź zmianę jej godzin (na nieco wcześniejsze, nie tuż przed zaśnięciem).
5. Zła higiena snu
Za problemy z zasypianiem (i jakością snu) odpowiadają też czynniki związane z tzw. higieną snu. Na wszystkie mamy wpływ i możemy je samodzielnie zmienić lub poprawić. Najczęstsze problemy związane z nieodpowiednią higieną snu to:
- Zbyt wiele bodźców w otoczeniu (np. mrugająca lampa za oknem, światło z neonu, delikatny szum procesora nie wyłączonego komputera),
- Brak odpowiedniej wentylacji w pomieszczeniu (za mało tlenu),
- Kiepskiej jakości materac (zbyt twardy lub zbyt miękki, zdeformowany),
- Niewygodna poduszka (za wysoka, za płaska, nieanatomiczna),
- Pościel / pokrowiec na materac ze sztucznych włókien (brak wentylacji, nadmierne pocenie się),
- Nieodpowiednia temperatura w czasie zasypiania i snu (za zimno przy zasypianiu, za gorąco podczas snu). W takich sytuacjach pomagają materace z włóknem klimatyzującym. Włókno klimatyzujące poliestrowe służy jako wypełnienie pokrowca i służy do odprowadzenia wilgoci podczas snu.
- Zbyt ciężki posiłek przed snem,
- Spanie „na głodnego”,
- Alkohol przed snem (pomaga zasnąć, ale pogarsza jakość snu. Spłyca go i sprawia, że staje się rwany i mniej regeneracyjny).
Pozostałe przyczyny zaburzeń snu mają najczęściej charakter nieswoisty i wymagają głębszej diagnozy bądź włączenia w proces leczenia wielu zmiennych. Z podanych powyżej danych widać jednak wyraźnie, że na wiele przyczyn problemów z zasypianiem możemy samodzielnie zniwelować poprzez zadbanie o to, by zdrowiej żyć i wygodniej spać.
Źródła:
- dr hab. n. med. Adam Wichniak, mgr psych. Ewa Poradowska/ mp.pl/medycynarodzinna
- [Adrian Sieradzki, Andrzej Kiejna, Joanna Rymaszewska – „Epidemiologia zaburzeń snu w Polsce i na świecie — przegląd piśmiennictwa”SEN, 2002, Tom 2, Nr 1
- http://psychiatria.mp.pl/bezsennosc/71289,zaburzenia-rytmu-okolodobowego